حقیقت شب قدر و مقام سالک واقف

 مقدمه:  

این گفتار بر معنای شب قدر، عهد فطری انسان با خداوند، مفهوم تخدیر طبیعت، تفاوت عالم، عارف و سالک، و مقام سالک واقف تمرکز دارد. همچنین به حقیقت حرکت در شب قدر، ارتباط با علم متحرک، مشاهده‌ی عصمت، و فاصله گرفتن از خود در مسیر معرفت پرداخته می‌شود.  

شب قدر، شب تجدید عهد انسان با خداوند است؛ یعنی ما در این شب، همانند کودکی که تازه متولد شده، عهدی را که با خداوند بسته‌ایم، به یاد می‌آوریم. 

یعنی حدیث العهد بالربّ.

انسان زمانی که به دنیا می‌آید، حدیث عهد بالرب می‌گوید؛ یعنی از نزد خداوند مرخص شده و با فطرت الهی متولد می‌شود. اما تخدیر طبیعت موجب فراموشی این عهد می‌شود؛ وابستگی‌های دنیا و آموزه‌های طبیعت، انسان را از اصل خود دور کرده و او را گرفتار سُکر طبیعت می‌کند.  

در مسیر شناخت، سه دستهٔ اصلی وجود دارند:  

1. عالِم: کسی که فقط علم خود را می‌بیند.  
2. عارِف: کسی که تنها معرفت خود را می‌بیند.  
3. سالِک: کسی که نه علم، نه معرفت، بلکه فقط خداوند را می‌بیند.  

سالک واقف، کسی است که نه به علم، نه به معرفت، بلکه فقط به حقیقت الهی وابسته است. او در مقام ثبوت قرار دارد و از مشاهدهٔ خداوند تخطی نمی‌کند.  

مرحوم ملاصدرا رضوان‌الله‌علیه می‌فرمایند که علم متحرک است؛ بنابراین سالک نیز متحرک است، اما حرکت او همراه با کمال است. سالک نه تنها خودش را به حرکت درمی‌آورد، بلکه دیگران و عالَم را نیز به سوی معرفت سوق می‌دهد.  

در شب قدر، محاسبه و مراقبهٔ نفس، مهم‌ترین اعمال هستند؛ زیرا انسان باید از وابستگی‌های دنیوی فاصله بگیرد و فقر ذاتی خود را مشاهده کند.  

مشاهدهٔ عصمت در شب قدر ممکن است؛ همان‌گونه که مشاهدهٔ وحی ممکن است، اما وحی بر انسان نازل نمی‌شود، عصمت نیز دیده می‌شود، اما در آن وارد نمی‌شویم.  

مرحوم علامه طباطبایی رضوان‌الله‌علیه اشاره دارند که موحّد کسی است که از خود فاصله بگیرد؛ یعنی نه به علمش وابسته باشد، نه به معرفتش، بلکه تنها خداوند را طلب کند.  

در مسیر سالک، مفهوم إعتقام رقبه بسیار مهم است؛ یعنی انسان باید خود را آزاد کند، نه اینکه صرفاً اموال خود را انفاق کند، بلکه زیبایی‌های درونی خود را نیز به دیگران ببخشد.

شب قدر، شب تفکر و بیداری است؛ یعنی سالک باید از مَنِ فرعونی فاصله بگیرد و حقیقت توحید را ادراک کند.

 نتیجه‌گیری:  

شب قدر، شب حرکت در عین کمال است. سالک واقف، کسی است که نه علم، نه معرفت، بلکه تنها خداوند را می‌بیند. 

فاصله گرفتن از خود، عبور از تخدیر طبیعت، و مشاهدهٔ عصمت، مسیر رسیدن به حقیقت شب قدر را روشن می‌کند.